Antibiyotik Nedir? Kısa Bir Antibiyotik Rehberi

Antibiyotik nedir? Bir insan vücudunda yaklaşık 100 trilyon kadar hücre olduğu düşünülmektedir. Bu hücrelerin %90’ını vücutta “mikrobiyom” adı verilen topluluğu oluşturan; bakteri, virüs, mantar ve diğer küçük organizmalar oluşturmaktadır [1]. Genetik bilgi kişiye özgü olduğu gibi, insan mikrobiyomu da kişiye özgüdür. Mikrobiyom, bağışıklığın temel bileşenlerindendir. Metabolizmayı ve ilaçların çalışma mekanizmasını etkileyen fonksiyonel bir varlıktır. Mikrobiyomu oluşturan bu mikroorganizmalar cilt, burun, ağız ve sindirim yolu dahil olmak üzere insan vücudunun çeşitli bölgelerinde vücut sağlığını korumada görev almaktadır [2]. İnsanda kolonileşen bazı mikroplar faydalı olduğu gibi, bazı patojenik mikroplar organizmaya zarar verebilmektedir. Aynı şekilde vücudumuz için faydalı bakteriler olduğu gibi zararlı bakteriler de mevcuttur. Bağışıklık sisteminiz, zararlı bakteriler sayıca çoğalmadan ve semptomlara neden olmadan önce onlarla başa çıkabilmektedir. Sağlıklı bir bağışıklık sisteminde beyaz kan hücreleri, zararlı bakterilere saldırır ve hatta bazen belirtiler ortaya çıkmış olsa bile enfeksiyonla başa çıkabilir. Ancak bazen zararlı bakterilerin sayısı hızla ve fazlaca arttığında, bağışıklık sistemi hepsiyle başa çıkamaz. Bu durumlarda bakterilerin neden olduğu enfeksiyon gibi sağlık sorunlarını tedavi etmek için anti-bakteriyel etkilere sahip olan “antibiyotik” ilaçların kullanımı kaçınılmaz olmaktadır. Antibiyotikler, bakterilerin etkinliğini azaltan, büyümelerini yavaşlatan veya durduran maddeleri içeren ilaçlardır [3]. Özellikle enfeksiyon geliştirme olasılığı yüksek kişiler; yani ameliyat olmuş olan, böbrek yetmezliği olan veya kemoterapi alan hastalar, gerektiğinde antibiyotik kullanımına en çok ihtiyaç duyan kişilerdir. Antibiyotikler; soğuk algınlığı, grip gibi virüs kaynaklı oluşan viral enfeksiyonları tedavi edemezler. Bilinen ilk antibiyotik olan penisilin, günümüzde hala kullanılmakla beraber şu an çeşitli tiplerde modern antibiyotikler mevcuttur ve çoğu ülkede sadece doktor tarafından yazılmış reçete ile satışı yapılmaktadır [4]. Antibiyotiğin keşfinden önce gerçekleşen ölümlerin %30’u bakteri kaynaklı enfeksiyonlara dayanmaktaydı [5]. Antibiyotikler, belirli enfeksiyonlara karşı belirlenen dozda ve düzende kullanıldığında ise hayat kurtarabilecek kadar güçlü ilaçlardır. Ancak yanlış kullanım, antibakteriyel dirence yol açmaktadır.

Antibiyotik Nedir? Antibiyotik Direnci Nasıl Oluşmaktadır?

Antibiyotik nedir sorusu kadar antibiyotik direncinin de ne olduğu merak edilmektedir. Antibiyotiklerin aşırı kullanımı ile “antibiyotik direnci” denen durum ortaya çıkmıştır. Bakteriler zamanla antibiyotik ilaçların etkilerine karşı direnç geliştirip,  “süper bakteri” haline gelmiştirler. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nin 2019 yılında yayınladığı rapora göre, Amerika’da her yıl 2,8 milyondan fazla kişiye antibiyotiklere dirençli bakteriler bulaşmakta ve bu durum 35.000’den fazla kişinin ölümüne neden olmaktadır [6]. Süper bakterilerin yayılmasını önlemenin en iyi yolu, ilaç kullanımı konusunda bilinçlenmektir.

  • Antibiyotikleri sadece doktorunuz size reçete ettiği zamanlarda alın ve eğer ilaçları kullanmaya ihtiyacınız olmadığını söylüyorsa doktorunuza güvenin.
  • Viral enfeksiyonların tedavisi için veya prospektüsünde belirtildiği kullanım şekli dışında kullanmayın.
  • Verilen doz ve kullanım aralığına uyup belirtilen gün süresince ilacınızı bitirdiğinize emin olun. Kullanıma ara verip, sonradan kullanım için ilaçlarınızı kenara ayırmayın.
  • Hastalığınızın belirtileri iyileştiğinde dahi ilacın belirtilen dozunu bitirmeden kullanımı kesmeyin.
  • Doktorunuz tarafından size önerilen veya reçete edilen ilaçları etrafınızdaki insanlarla paylaşmayın.

Antibiyotikler kullanıldıkları anda sizin hastalık belirtilerinizin geçmesini sağlamaz. Tedavi sürecinizin tamamlanabilmesi için veya hastalıklardan korunabilmeniz için bu maddeleri düzenli ve belirtilen miktarlarda tüketiyor olmanız gerektiği unutulmamalıdır.

REFERANSLAR

  1. Grice EA, and Segre JA., The human microbiome: our second genome., Annual review of genomics and human genetics., 2012 Sep 22;13:151-70.
  2. Kumar A, and Chordia N., Role of microbes in human health., Appl Microbiol. 2017;3:2-4.
  3. Waksman SA. What is an antibiotic or an antibiotic substance?. Mycologia. 1947 Sep 1;39(5):565-9.
  4. https://www.nhs.uk/conditions/antibiotics/
  5. Centers for Disease Control and Prevention (CDC. Control of infectious diseases. MMWR. Morbidity and mortality weekly report. 1999 Jul 30;48(29):621.
  6. https://www.cdc.gov/drugresistance/biggest-threats.html?CDC_AA_refVal=https%3A%2F%2Fwww.cdc.gov%2Fdrugresistance%2Fbiggest_threats.html