Karantina Stresi ile Uyku Bozukluğu İlişkisi: Geceleri Uykusuz Kalmanızın Nedenleri
Uyku bilimcilerden anketçilere, sosyal medyadan elektrik sayaçlarına kadar elde edilen tüm veriler [1][2] aynı şeye işaret etmektedir: Covid-19 öncesine kıyasla uyku düzenimiz belirgin şekilde değişti. Genellikle uyku için daha fazla vakit ayırıyoruz, ancak bu uyku süreci maalesef sağlıklı veya verimli bir uyku deneyimi sağlamıyor. Sağlıklı bir uykunun önündeki en önemli engellerden biri ise stres ve stres kaynaklı kaygı bozukluğu (anksiyete) durumudur. Birçok kişi uyusa bile içinde bulunduğu stres koşullarından dolayı canlı renklerde ve sıkıntı veren rüyalar görmektedir. Bağışıklık sistemimizin gücüne her zamankinden daha çok ihtiyaç duyduğumuz bu süreçte, uykumuzun düzenli olması da önem arz etmektedir. Çünkü pek çok araştırmada da belirtilmiş olduğu üzere uyku ile bağışıklık sistemi yanıtı arasında güçlü bir ilişki bulunmaktadır [3][4][5]. Yeterli ve doğru zamanlarda uyuyamama, bağışıklık sisteminin zayıflayıp vücuttaki iltihaplanmanın artmasına, bu da vücudun dışarıdan gelecek tehditlere (virüs, bakteri gibi mikropların neden olduğu hastalıklar) açık hale gelmesine neden olabilmektedir [6]. Yani uyku kalitenizin, koronavirüsün etkilerinden vücudunuzu korumak için doğrudan bir rol oynadığını söylemek yanlış olmayacaktır. COVID-19’dan korunmak için kişisel ve çevresel hijyeninizi, sosyal mesafenizi korurken bir yandan ruh ve beden sağlığınızın bozulmaması adına uykunuza da aynı titizliği göstermeniz gerekmektedir.
Pandemi Döneminde Uyku Düzenini Koruyabilmek İçin Neler Yapılabilir?
Dünya Uyku Topluluğu (World Sleep Society)’na göre [7]:
- Gerekirse alarm kurarak düzenli uyuma ve uyanma saatleri belirleyin.
- Gün içerisinde yorgun hissettiğinizde eğer imkânınız varsa uzatmamak kaydıyla kısa şekerlemeler yapabilirsiniz [8].
- Alkol içeriği yüksek içeceklerin kullanımını kontrol altına aldığınızdan emin olun.
- Kafein tüketimini uykuya geçeceğiniz saatlerden önce kesin.
- Uyku saatine yakın karbonhidrat tüketimini azaltın veya bırakın.
- Korona öncesi spor rutinininiz varsa onu devam ettirmeye, yoksa yürüyüş gibi küçük egzersiz rutinleri edinmeye çalışın.
- Yatağınızı sıklıkla havalandırın.
- Uykuya geçebilmek için odanızı size en uygun sıcaklığa getirmeye çalışın.
- Odanızda bulunan tüm elektronik cihazları mümkünse odanızdan çıkarın, bu mümkün değilse sizden uzakta konumlanmış olduklarından emin olun. Acil bir telefon beklemiyorsanız bildirim seslerini ve ışık kaynaklarını mümkün olduğunca elimine edin.
- Gün içerisinde yatağınızda vakit geçirmemeye çalışın. Yatağınızın uyku etkinliği için ayrılmış bir köşe olduğunu unutmayın. Yatakta ders çalışmak, dizi film izlemek, yemek yeme gibi etkinliklerde bulunmak, uyumak için yatağa girdiğinizde uykuya geçmenize engel olacaktır.
bu belirlenmiş 10 basit kurala uymak uyku sağlığınızı iyileştirmede etkilidir.
Doktor onaylı medikal terapi yardımlarının yanında, bitkisel kaynaklı aromatik yağların yatıştırıcı etkilerinden de yardım alınarak huzurlu bir gece uykusu geçirmek mümkündür. Uçucu yağlar ile yapılan çalışmalar hala yetersiz olsa da, lavanta yağının uzun yıllardır doğal bir uyku yardımcısı olarak kullanıldığı bilinmektedir [9]. Günümüzde aromaterapistler baş ağrısı, huzursuzluk, stres gibi şikayerlerin tedavisinde hala lavanta kullanmaktadır. 2005 yılında yapılan bir çalışmada lavantanın katılımcıların uykularına olan etkisi incelenmiş ve daha derin uykuya dalıp, ertesi gün daha enerjik hissederek uyandıkları kaydedilmiştir [10].
REFERANSLAR
- The City That Never Sleeps Is Waking Up Later, https://www.nytimes.com/2020/04/29/climate/energy-use-coronavirus.html?action=click&module=Top%20Stories&pgtype=Homepage
- https://www.bbc.com/news/business-52376022
- Irwin, M.R. and Opp, M.R., 2017. Sleep health: reciprocal regulation of sleep and innate immunity. Neuropsychopharmacology, 42(1), pp.129-155.
- Irwin, M., 2002. Effects of sleep and sleep loss on immunity and cytokines. Brain, behavior, and immunity, 16(5), pp.503-512.
- Ali, T., Choe, J., Awab, A., Wagener, T.L. and Orr, W.C., 2013. Sleep, immunity and inflammation in gastrointestinal disorders. World journal of gastroenterology: WJG, 19(48), p.9231.
- The Effects of Covid-19 on Sleep, https://www.sleephelp.org/covid-19-impact-on-sleep/
- https://worldsleepsociety.org/
- Elizabeth A McD. et al., The Effect of Nap Frequency on Daytime Sleep Architecture., Physiol Behav . 2012 Aug 20;107(1):40-4.
- Peir H K et al., Lavender and the Nervous System, Evid Based Complement Alternat Med. 2013; 2013: 681304.
- Namni G. PhD et al., An Olfactory Stimulus Modifies Nighttime Sleep in Young Men and Women, Chronobiology International The Journal of Biological and Medical Rhythm Research Volume 22, 2005 – Issue 5