Dünya Genelinde Koronavirüs Aşı Çalışmalarında Son Durum Nedir?

Ekim ayı itibarıyla dünya genelinde koronavirüs aşı çalışmalarında son durum merak edilen konular arasında yer almaktadır. COVID-19 pandemisi başladığı zamandan günümüze etkisini hala sürdürmekte, dolayısıyla pandemiden korunmak ve yayılmasını önlemek amacıyla yapılan çalışmalar da, çalışma alanlarını genişleterek devam etmektedir. COVID-19 aşısının geliştirilmesi için yürütülmekte olan 100’den fazla çalışma vardır [1]. 2020 yılı Nisan ayı sonlarında geniş çapta insan klinik araştırmaları başlamış, günümüzde ise pek çok ilaç şirketi ve araştırma kuruluşu, faz 3 çalışmalarını yürütmeye koymuştur. COVID aşısı çalışmaları arttıkça bilim insanlarının aşı hakkındaki endişeleri de artış göstermektedir. Aşı konusundaki beklentiler çok fazla olduğu için, politik veya ekonomik sebeplerden dolayı yapılan denemelerin güvenilirliği netleştirilmeden aşıların piyasaya sürülmesi gibi tehlikeli durumlar söz konusu olabilecektir. Örneğin ABD başkanı Donald Trump, sağlık çalışanlarına açık şekilde kasım ayındaki cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde bir aşı istediğini söylemiştir [2]

Rus ve Birleşik Krallık Koronavirüs Aşı Çalışmalarında Son Durum Nedir?

Araştırmacılar, Eylül ayında Rus koronavirüs aşısı deneme sonuçlarında şüpheli veriler olduğuna dikkat çekmiş, erken aşama klinik denemeleri açıklayan makalede yer alan tekrarlayan veri kalıpları hakkında endişeleri olduğunu dile getirmişlerdir [3][4]. 76 gönüllü üzerinde test edilen aşının güçlü bir bağışıklık tepkisi ürettiği, yan etkilerinin ise birkaç kişide enjeksiyon yerlerinde tahriş veya baş ağrısı gibi hafif, kısa süreli etkilerle sınırlı olduğu gösterilmiştir [5]. Ekim ayında ise Rusya, bu tartışmalı koronavirüs aşısının insan denemelerinin Beyaz Rusya’da yapılan testlerin ardından Birleşik Arap Emirlikleri’nde de başladığını duyurmuştur.

Oxford Üniversitesi ve AstraZeneca iş birliği ile geliştirilen Birleşik Krallık aşı çalışması [6], güvenilirlik endişelerinden ötürü 6 günlük bir ara verildikten sonra yeniden başlamıştır. Çalışmaları destekleyen sponsor şirketler, çalışmadaki duraklamaya neyin sebep olduğu ve neden devam edilmesine izin verildiği hakkında halka açık birkaç yetersiz ayrıntı yayınlamış, ancak bilim insanları bu şeffaflık eksikliğinin halkın çalışmaya ve aşıya olan güvenini sarsabileceğini söylemişlerdir.

Almanya ve Çin’de Aşı Çalışmaları Ne Durumda?

Bir Alman biyo-teknoloji şirketi olan BioNTech’in kurucu ortağı Dr. Uğur Şahin, Amerikan ilaç firması Pfizer ile geliştirmekte oldukları “BNT162b1” isimli aşı için Avrupa İlaç Ajansı’ndan lisans beklemektedir. Nature dergisinde ön hakemli verileri yayınlanmış olan bu çalışmadan[7] elde edilen ön klinik veriler Faz 1/2 ABD çalışmasının verilerini de desteklemektedir.

Koronavirüs aşı çalışmalarında cesur açıklamalar yapan Çin ise birçok ülkeye şimdiden aşı sözü vermiştir, ancak politik ve siyasi sebeplerden ötürü, aşı üretimi yapılsa bile aşının Çin’den hangi ülkelere ihracatının yapılabileceği hala tartışma konusudur. Pekin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ndeki biyo-güvenlik uzmanının Çin devlet medyasına yaptığı açıklamada, Şangay ilaç grubu Sinopharm tarafından geliştirilen iki aşının Kasım veya Aralık’ta satışa sunulacağını söylemiştir. Aşılar Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Peru ve Arjantin gibi ülkelerde test edilmektedir.

Koronavirüs Aşı Çalışmalarında Son Durum: Türkiye’de Aşı Çalışmaları Nasıl Gidiyor?

Türk yapımı olan COVID-19 aşılarının insan denemelerinin Ekim ayında başlaması planlanmaktadır [8]. Çalışma planlandığı gibi giderse, 2021’in ikinci çeyreğinde aşının hazır olması beklenmekte ve ayda 50 milyon doz aşı üretimi planlanmaktadır. Erciyes Üniversitesi ve Koçak Farma tarafından geliştirilen aşı ve ilaç projeleri Sağlık Enstitüsü Müdürlüğünden onay almıştır. Aşı 20 ila 80 kişiden oluşan sağlıklı gönüllü gruplarına uygulanacak, bu gönüllü sayısı ilerleyen aşamalarda artacak ve sonunda yurt içi ve yurt dışında en az 3.000 kişiye ulaşacaktır. Sonraki aşamalara geçmek, diğer her klinik çalışmada olduğu gibi, aşıların gönüllüler üzerinde ciddi yan etkilerinin olup olmayacağına bağlıdır.

Farklı konular hakkında akademik makaleleri takip etmek için Nova Nutrica blog sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

REFERANSLAR

  1. Draft landscape of COVID-19 candidate vaccines, https://www.who.int/who-documents-detail/draft-landscape-of-covid-19-candidate-vaccines
  2. Why it’s still unlikely we’ll have a Covid-19 vaccine before Election Day -https://www.vox.com/2020/9/30/21495092/2020-debate-coronavirus-vaccine-covid-19-election-trump-biden-fact-check.
  3. Researchers highlight ‘questionable’ data in Russian coronavirus vaccine trial results – https://www.nature.com/articles/d41586-020-02619-4
  4. Caddy, S. (2020). Russian SARS-CoV-2 vaccine.
  5. Logunov, D. Y. et al., (2020). Safety and immunogenicity of an rAd26 and rAd5 vector-based heterologous prime-boost COVID-19 vaccine in two formulations: two open, non-randomised phase 1/2 studies from Russia. The Lancet, 396(10255), 887-897.
  6. Folegatti, P. M. et al., (2020). Safety and immunogenicity of the ChAdOx1 nCoV-19 vaccine against SARS-CoV-2: a preliminary report of a phase 1/2, single-blind, randomised controlled trial. The Lancet, 396(10249), 467-478.
  7. Sahin, U. et al., (2020). COVID-19 vaccine BNT162b1 elicits human antibody and TH 1 T-cell responses. Nature, 1-9.
  8. Yerli Kovid-19 aşısında insan üzerinde deneme aşamasına geçildi – https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/yerli-kovid-19-asisinda-insan-uzerinde-deneme-asamasina-gecildi-/1994576
  9. Ekim ayı itibarıyla dünya genelinde koronavirüs aşı çalışmalarında son durum nedir? Nova Nutrica Blog.