Çölyak Hastalığına Hızlı Bir Bakış

Çölyak hastalığı; bir sindirim bozukluğu olup, bağışıklık sisteminin glütene karşı verdiği aşırı reaksiyonun sonuçlarından biridir. Glüten ise son zamanlarda da adını sıkça duyduğumuz bir proteindir ve arpa, buğday, çavdar gibi tahıllarda bulunmaktadır. İlaçlar, takviye gıdalar, vitaminler, hatta kozmetik ürünler bile glüten içerebilmektedir. Glüten toleransı olmaması ya da intoleransı durumu, vücudun glüteni sindirememesi sonucu ortaya çıkar. Bazı kişilerde bu sindirim sorunu hafif iken, diğer durumlarda vücudun kendi bağışıklık sistemine karşı açtığı bu savaş sonucu çölyak hastalığı ortaya çıkabilmektedir. Çölyak Hastalığının Vücudunuza Etkileri Nelerdir? Çölyak hastalığıyla meydana gelen glütene karşı olan bağışıklık tepkisi, ince bağırsaklardan besin emilmesini sağlayan yapıları, villusları yok eden toksinler oluşmasına neden olur. İnce bağırsak duvarındaki bu yapılar (villuslar) zarar gördüğünde, vücudunuz tükettiğiniz yiyeceklerden besinleri ememez. Bu da besin alamama sonucu yetersiz beslenme ve kalıcı bağırsak sorunları gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir [1].

Belirtileri Nelerdir?

Diyare (ishal), birçok kişinin çölyak hastalığı teşhisi konulmadan önce tecrübe ettiği bir rahatsızlıktır [2]. Bir çalışmada, çölyak rahatsızlığı olan kişilerin %79’unun ishal problemleri yaşadığı, tedavi sonrası ise kronik ishal belirtilerinin %17’lere düştüğü bildirilmiştir [3].

Halsizlik, genel yorgunluk durumu, bu hastalığın neden olduğu besin yetersizliklerinin bir yan etkisi olarak ortaya çıkan yaygın belirtilerden biridir. Zarar gören bağırsaklardan yeterince vitamin ve mineral emilememesi sonucu enerji düşüklüğü olmaktadır [4][5]. Araştırmacılar, çölyak rahatsızlığına sahip olan insanlarda yapılan çalışmalarda, herhangi bir tedavi görmeyen hastaların glütensiz diyet ile beslenen hastalara kıyasla daha düşük enerji seviyelerine sahip olduklarını gözlemlemişlerdir [6]. Başka bir çalışma ise, bu hastalığın uyku sağlığını ve kalitesini etkileyerek kişilerin yeterince istirahat edememesine neden olduğunu öne sürmüştür [7].

Aşırı gaz, sindirim sisteminin düzgün çalışmaması sonucunda aşırı gaz birikimiyle meydana gelen bir rahatsızlıktır. Avusturalya Royal Prince Alfred hastanesinde yapılan bir çalışmada, çölyak hastası olan kişilerde glüten tüketimi sonucu en sık görülen rahatsızlıklardan birinin şişkinlik sorunu olduğu ortaya çıkarılmıştır [8]. Hastalığın sindirim sisteminde neden olduğu iltihaplanma sorunu da şişkinliğe neden olmaktadır [9].  Çölyak rahatsızlığı olan ve glüten tüketen kişilerde görülen şişkinlik sorununun, bu kişilerin glüteni diyetlerinden çıkardıktan sonra           etkili bir şekilde azaldığı gösterilmiştir [10].

Hızlı kilo kaybı veya kiloyu koruyamama durumları da çölyak hastalığının erken dönem belirtileri arasındadır. Hastalar üzerinde yapılan çalışmalara dayanarak, bağırsaklardan emilimin azalması sonucu görülen ishal, yorgunluk, mide ağrısı gibi durumların kilo kaybına neden olabileceği düşünülmektedir [11]. Çölyak hastalığı olan çocuklarda yapılan bir araştırmada ise glütensiz diyet uygulaması ile kilo kaybını önleyerek kilo alınabildiği bulunmuştur [12].

Ancak bununla birlikte bağırsak sorunları, ishal, yorgunluk, halsizlik, kilo alamama gibi durumların enfeksiyon, sindirim sorunları, tiroid problemleri, depresyon, anemi gibi etkenlere bağlı olabileceğini de unutmamak gereklidir.

 

REFERANSLAR

  1. Kaukinen K. et al., Persistent small bowel mucosal villous atrophy without symptoms in coeliac disease., Aliment Pharmacol Ther. 2007 May 15;25(10):1237-45.
  2. Selvi, Y. ve ark., 2019. Geç Tanı Alan Bir Çölyak Olgusu ve Düşündürdükleri. Ankara Medical Journal, 19(2), pp.450-452.
  3. Fine KD. et al., The prevalence and causes of chronic diarrhea in patients with celiac sprue treated with a gluten-free diet., Gastroenterology. 1997 Jun;112(6):1830-8.
  4. Barton SH. et al., Nutritional deficiencies in celiac disease., Gastroenterol Clin North Am. 2007 Mar;36(1):93-108, vi.
  5. Nicolette J.W. et al., Vitamin and Mineral Deficiencies Are Highly Prevalent in Newly Diagnosed Celiac Disease Patients., Nutrients. 2013 Oct; 5(10): 3975–3992.
  6. Jordá FC, López VJ., Fatigue as a determinant of health in patients with celiac disease., J Clin Gastroenterol. 2010 Jul;44(6):423-7.
  7. Zingone F. et al., The quality of sleep in patients with coeliac disease., Aliment Pharmacol Ther. 2010 Oct;32(8):1031-6.
  8. Faulkner-Hogg KB. et al., Dietary analysis in symptomatic patients with coeliac disease on a gluten-free diet: the role of trace amounts of gluten and non-gluten food intolerances., Scand J Gastroenterol. 1999 Aug;34(8):784-9.
  9. Zipser RD., Presentations of adult celiac disease in a nationwide patient support group., Dig Dis Sci. 2003 Apr;48(4):761-4.
  10. Newnham ED., Does gluten cause gastrointestinal symptoms in subjects without coeliac disease?, J Gastroenterol Hepatol. 2011 Apr;26 Suppl 3:132-4.
  11. David HD. et al., Celiac disease: Management of persistent symptoms in patients on a gluten-free diet., World J Gastroenterol. 2012 Mar 28; 18(12): 1348–1356.
  12. Lukić M. et al., The effects of gluten-free diet on body weight in children with celiac disease., Coll Antropol. 2010 Mar;34 Suppl 1:55-60.